Poetic Form of the Sutras of Vedic Ganit (वैदिक गणित के सूत्र का काव्य रुपांतरण)
।। वैदिक-गणित के सूत्रों का काव्य रुप।।
वैदिक गणित के समस्त सूत्र एवं उसके उपयोग ठीक प्रकार स्मरण रहे इस उद्देश्य से अनुष्टुप छंद में उनकी रचना का यह प्रयास किया गया है —
श्री गणेशाय नमः —
अथ श्रीमच्छङ्कराचार्येण श्रीभारतीकृष्णतीर्थेनान्वेषितम वैदिकगणितसूत्राणां प्रयोजनम् व्याख्यास्याम् ।
।। ॐ।।
अत्र गणितसूत्रेषु सूत्रमाद्यं विलोकनम् ।
संख्याव्ययमेलेनं तु शुद्धाङ्केन कारयेत्।। ।। 1।।
एकाधिकेन पूर्वेण अन्त्योर्दशकेअपि वा।
सूत्राणि गुणाकारर्थम् यावदूनंतथैव च ।। ।। 2।।
गुणभागऋणांकार्थं दशाधारेण चिन्तयेत्।
सदा निखिलं नवतश्चरमं दशतः इति।। ।। 3।।
आश्रयेत् ऊर्ध्वतिर्यग्भ्याम् स्थाने स्थाने सदैव हि।
वर्गं च वर्गमूलं च द्वन्द्वयोगेन साधयेत् ।। ।। 4।।
एकन्यूनेन पूर्वेण आनुरुप्येण हि तथा।
यावदूनं तावदूनीकृत्य वर्गं च योजयेत् ।। ।। 5।।
ज्ञात्वा भजकतः ध्वजाकं परावर्त्य योजयेत् ।
शिष्यते शेषसंज्ञः तु संख्याहरण प्रक्रिये।। ।। 6।।
नवाङ्कव्ययमेलनेन बीजाङ्कस्य साधनम्।
शेषाण्येङ्केनचरमेण दशांशरुपसिद्धिः।। ।। 7।।
यावदूनं तावदूनम् पूरणपूरणेन वा।
केवलैः सप्तकं गुण्यात् भिन्नगणितसंक्रिये ।। ।। 8।।
गुणितसमुच्चयो वा समुच्चयगुणितः वा।
संख्यासंमिश्रक्रियार्थं अत्र आचार्य योजना।। ।। 9।।
सोपान्त्यद्वयमन्त्यम् वा अन्त्ययोरेव वेष्टनम्।
सूत्रत्रयप्रयोगाअत्र सदा ज्ञातुम् विभाज्यता।। ।।10।।
अनुरुप्ये शून्यमन्यात् शून्यं साम्यमुच्चये ।
व्यष्टिसमष्टिज्ञानेन समीकार विलयनम्।। ।। 11।।
गुणनखंडफलं वा संख्या विभाजनफलम्।
आद्यमाद्येनान्त्यमन्त्येन सानन्देन साधयेत्।। ।। 12।।
चलनकलनेन वा लोपनस्थापनेन हि।
ज्ञानं गुणनखण्डस्य लभते नात्र संशयः ।। 13।।
शर्मदम् सूत्रसंकेतम् श्रद्धया य सदा पठेत्।
भृशम् सिद्धिमवाप्नोति आचार्यकृपया सह।। ।। 14।।
इति श्री वैदिकगणितसूत्रप्रयोजनम् समाप्तम्।
—श्री राम चौथाई वाले
Poetic Form of the Sutras of Vedic Ganit (वैदिक गणित के सूत्र का काव्य रुपांतरण)
http://www.manasganit.com/Post/details/24-poetic-form-of-the-sutras-of-vedic-ganit